Fâtiha Kur’an’ın hem önsözü, hem de özetidir. “Bizzat kendini açan” ya da “başka bir şeyi açan” anlamındaki adı, Allah Rasûlü’nün Fâtihatu’l-Kitab (Kitabın Girişi) isimlendirmesine dayanır. Bunun dışında sahih rivayetlerle bize kadar gelen üç ismi daha bulunmaktadır: es-Seb‘us’l-Mesânî (Tekrarlanan Yedili), Ummu’l-Kur’ân (Kur’an’ın Anası) ve Ummu’l-Kitab (Kitabın Anası). Birinci isim, Rasulullah’ın bir tefsiridir (Buhârî, Tefsir 1) ve Kur’an’dan ilhamla konulmuştur (72:87). Son iki isim ise Fâtiha’nın Kur’an’ın veciz bir özeti olduğuna işaret eder. İlk inen tam sûredir. Tesbitimize göre bundan önce ‘Alak, Müzzemmil ve Müddessir sûrelerinin ilk pasajları inmiş, fakat bütünüyle nâzil olan ilk sûre Fâtiha olmuştur. Allah Rasûlü onu “Kitab’ın önsözü” olarak adlandırmış ve Kur’an’ın başına konmasını emretmiştir. Namazlar başından beri onunla kılınmıştır. Bütün bu sebeplerden dolayı Fâtiha’nın yeri Mushaf’ın başıdır. Kur’an’ın özeti olan Fâtiha, hamd’i Allah’a tahsis ederek başlar. Allah: tüm sıfatların kendine döndüğü has isimdir. el-Hamdu lillâh: tüm zât ve kemal sıfatlarını kapsar. Rabbu’l-‘Âlemin: tüm fiilî ve kevnî sıfatları kapsar. er-Rahman er-Rahim: insan için bütünüyle rahmet olan dinin tamamını kapsar. Mâliki yevmi’d-dîn: tüm Son Saat, Kıyamet, âhiret, cennet ve cehennem âyetlerini kapsar. İyyâke na‘budu: tüm ibadetleri kapsar. Ve iyyake nesta‘in: ibadetlerde tevhid ve ihlası kapsar. İhdine’s-sırâta’l-mustakim: ahlâk, inanç, ibadet ve beşerî ilişkilere dair tüm doğruları kapsar. Sırâtallezine en‘amte ‘aleyhim: geçmiş tüm iyileri kapsar. Ğayri’l-mağdûbi ‘aleyhim ve leddâllin: geçmiş tüm yoldan sapmışları kapsar. Fâtiha, Allah-insan ilişkisinin kodlarını barındırır. Fâtiha’da Allah’tan insana inen rahmet ve vahiy, insandan Allah’a çıkan dua ve ibadet dile gelir. Fâtiha, Allah’ın varlığına inanan herkesin üzerinde ittifak edebileceği muhteşem bir ilkeler bütünüdür. Bir bakıma tevhid kelimesi olan lâ ilâhe illallah’ın açılımı mahiyetindedir. Kimler gibi olmamız gerektiğinin yanında, kimler gibi olmamamız gerektiğini de söyler. Fâtiha Allah-insan arasında sözleşmedir. İlk üç âyet Allah’ı tanıtan bir senadır. Son üç âyet insanı tanıtan bir duadır. Ortadaki âyet sözleşmenin bizzat kendisidir. “Âmîn”, bu sözleşmenin altına atılan imzadır. İnsanı dönüştürücü gücüyle gerçek bir fatih olan Kur’an, insanın yüreğinin kapılarını Fâtiha anahtarı ile açar.
